Onze honden zijn afhankelijk van ons om te overleven. Daarom moeten we weten wat we moeten doen in een noodgeval.
Allereerst willen wij er echter op wijzen dat eerste hulp weliswaar het leven van uw hond kan redden, maar dat het nooit veterinaire hulp kan vervangen.
Eerste hulp wordt hoofdzakelijk geboden om te waarborgen dat een dier in leven blijft totdat de dierenarts arriveert.
Eerst hulp bestaat uit de volgende vijf belangrijke stappen:
- Een zorgvuldige beoordeling van de hond om de aard en de ernst van het letsel vast te stellen.
- Onderzoek van de belangrijkste lichaamsfuncties en controle van aandoeningen en algehele toestand.
- Noodzakelijke stappen nemen om het dier in leven te houden. Bij een ernstig gewonde hond kan reanimatie noodzakelijk zijn.
- Basisbehandeling geven om eventuele pijn te verzachten en te voorkomen dat aandoeningen verslechteren.
- Contact opnemen met een dierenarts en professionele hulp inroepen voor de gewonde hond.
De situatie beoordelen
Zodra u een gewonde hond ziet, moet u de situatie en de hond beoordelen.
Stel uzelf de vragen: ‘Wat is er gebeurd?’, ‘Is er nog steeds wat aan de hand?’ en ‘Breng ik mijzelf in gevaar als ik de hond in deze situatie probeer te helpen?’
Is uw hond bijvoorbeeld gebeten door een andere hond, dan moet u de aanvallende hond misschien wegjagen voordat u de aandoeningen van uw hond kunt behandelen.
In gevallen van elektrocutie, verdrinkingsgevaar en rook of brand moet u eerst aan uw eigen veiligheid denken voordat u zich over uw hond ontfermt.
Verzekert u zich er altijd van dat de omgeving veilig is en de toestand niet verslechtert door actie te ondernemen.
De hond onderzoeken
Het beste kunt u thuis onder normale omstandigheden oefenen met het onderzoeken van uw hond. U krijgt dan een idee van wat normaal is en kunt dan in een noodgeval sneller en efficiënter beoordelen wat er aan de hand is.
Hieronder staan de eerste controles die u moet uitvoeren bij een gewonde hond en de handelingen die onmiddellijk moeten worden verricht als uw hond bijvoorbeeld niet meer ademt.
Het eerste wat u moet controleren is of uw hond nog bij bewustzijn is. Wees voorzichtig, omdat een gewond dier van zich af kan bijten. Als dat zo is, dan kunt u hem stabiliseren en controleren op tekenen van verwondingen of shock.
Is uw hond echter buiten bewustzijn, controleer dan meteen zijn ademhaling. Wanneer uw hond niet ademt, moet u kunstmatige ademhaling toepassen en controleren of zijn hart klopt.
Als dat niet zo is, zult u kunstmatige ademhaling moeten combineren met hartmassage (cardiopulmonale reanimatie, kortweg CPR).
Deze technieken kunnen uw hond in leven helpen houden tot het moment dat de dierenarts arriveert.
Controleren op verwondingen
Als ademhaling en hartslag normaal lijken en er geen tekenen zijn die op een shock wijzen, dan kunt u de hond controleren op andere aandoeningen.
Hoewel deze vaak ernstiger lijken (gebroken botten bijvoorbeeld), zijn ze meestal minder levensbedreigend dan shock of ademhalings- en hartproblemen.
U kunt uw hond onderzoeken op verwondingen door voorzichtig met uw hand over zijn gehele lichaam te voelen.
Kan uw hond niet op een poot staan? Onderzoek voorzichtig eerst het uiteinde van de poot en ga vandaar naar de romp. Zoek naar wonden, bloed, zwellingen en pijnlijke gebieden.
Knip met een schaar vacht weg die samengeklit is door bloed en controleer de wond.
Beweeg geen enkele ledemaat, tenzij dat noodzakelijk is.
Vacht die samengeklit is door olie of vet kan erop wijzen dat uw hond door een auto is geraakt.
Een hond die bij bewustzijn is, maar niet kan opstaan of met een gebogen rug loopt, kan letsel aan zijn ruggengraat hebben: let op elke verandering in de lichaamsvorm.
Controleer de kop op verwondingen en besteed veel aandacht aan de ogen. De pupillen dienen even groot te zijn. Kijk ook naar het oppervlak van de oogbal: controleer die op troebelheid en tranen.
Als uw hond het toelaat opent u de bek en controleert u op verwondingen, kwijl en vreemde voorwerpen, zoals stokken en botten.
Een hond met buikpijn kan zich ertegen verzetten dat u dat deel van zijn lichaam aanraakt, blijft in een gebukte houding of rekt zich regelmatig uit. De buik kan ook opgezwollen zijn en de hond kan regelmatig proberen zijn behoefte te doen.
Als hij hoofdletsel heeft, schudt hij vaak met zijn kop of duwt zijn kop tegen een muur.
Als uw hond pijn heeft of als zijn gedrag is veranderd, moet u onmiddellijk uw dierenarts waarschuwen.
Wat u als eerste moet doen als u ter plekke bent
Controleer het bewustzijn
Controleer of de hond bij bewustzijn is. Als dat zo is, houd hem dan goed in bedwang.
Verroert de hond zich niet, kijk dan of hij reageert door zijn naam te noemen.
Knijp vervolgens in de zoolkussens of trek zachtjes aan een poot om te zien of de hond deze terugtrekt Als een reactie uitblijft, controleert u de ademhaling.
Controleer de pols
Voel de pols van de hond door uw vingertoppen in de kleine plooi tussen de spieren aan de binnenkant van de achterpoot te plaatsen.
De pols moet krachtig en regelmatig zijn.
De pols kan zwak en onregelmatig worden als de pols en zijn de ogen wijd geopend, start dan met reanimatie.
Controleer de hartslag
Plaats uw vlakke hand stevig op de borst van de hond (direct achter de linker elleboog) om de hartslag te voelen.
Bij kleinere honden is het soms gemakkelijker om de hele hand rond het onderste gedeelte van de borstkast direct achter de ellebogen te leggen.
Tel het aantal slagen per vijftien seconden en bereken de hartslag per minuut. De slagen moeten krachtig en regelmatig zijn.
De hartslag versnelt na lichamelijke inspanning, oververhitting, bij hartproblemen, bij shock en na pijn.
Als u geen hartslag voelt, bereidt u zich voor op reanimatie.
Uw hond in bedwang houden
Als uw hond bij bewustzijn is, moet u hem mogelijk in bedwang houden. Veel gewonde honden zijn angstig en kunnen veel pijn hebben.
Soms moet u de hond zelfs muilkorven (een ‘muilkorf’ van een das of een panty voldoet ook).
Een redelijk rustige hond die bij bewustzijn is en kan staan, kan verder in bedwang worden gehouden door hem tegen uw borst aan te houden met een arm losjes rond zijn nek.
Spreek rustig en zacht tegen de hond tijdens een onderzoek. Leg de hond plat op zijn zij.
Controleer de ademhaling
Als u de borstkas niet op en neer ziet bewegen, plaatst u uw hand erop om beweging te voelen.
Als u geen beweging voelt, houdt u een doekje voor de neus van de hond om de ademhaling te controleren. Onder normale omstandigheden ademt een hond in rust tussen de 15 en 30 keer per minuut.
De ademhaling van een hond is sneller en oppervlakkiger bij oververhitting, pijn, shock en hartproblemen.
Als uw hond niet ademhaalt, controleert u zin hartslag en pols en bereidt u zich voor op het toepassen van kunstmatige ademhaling en/of hartmassage.
Als u de borstkas niet ziet bewegen, leg dan uw hand erop om beweging te voelen die aangeeft dat de hond ademt.
Reanimatie in het kort
Ademhaling
Als u de borstkas niet ziet bewegen, leg dan uw hand erop om beweging te voelen die aangeeft dat de hond ademt.
Kunstmatige ademhaling
Een techniek die ook wel mond-op-neus beademing wordt genoemd. Het doel van deze techniek is dat uw hond van lucht wordt voorzien totdat hij zelf voldoende kan ademen.
Leg de hond plat op zijn zij. Open de bek, trek de tong naar voren en verwijder blokkades als braaksel, een vastzittend botje, bloed of slijm.
Sluit de bek van de hond en hou deze dicht met een hand. Let op de borstkas van de hond.
Vorm met de andere hand, met uw wijsvinger en duim, een ‘O’ en houd deze over de neus van de hond.
Druk uw vingers strak aan, waardoor u een luchtdichte ring vormt. Blaas erin totdat u de borstkas van de hond ziet uitzetten.
Haal uw mond van uw vingers en laat de longen helemaal leeglopen. Herhaal dit om de vijf seconden totdat de hond zelf begint te ademen.
Combineer dit met hartmassage als u geen hartslag of pols voelt.
Na de ademhaling van uw hond te hebben gecontroleerd, controleert u zijn pols en hartslag.
Cardiopulmonale reanimatie
CPR is een combinatie van kunstmatige ademhaling en hartmassage.
Het primaire doel van hartmassage is dat er voldoende druk op het hart wordt uitgeoefend om bloed naar de hersenen te pompen, waardoor de hond in leven blijft totdat u professionele hulp krijgt.
Als u besluit dat hartmassage nodig is, laat dan iemand meteen contact opnemen met de dierenarts.
Zorg ervoor dat de dierenarts zo spoedig mogelijk komt: het geven van hartmassage vereist een grote inspanning van een persoon.
Vrije luchtwegen
Leg de hond plat op zijn zij. Open de mond, trek de tong naar voren en controleer op blokkades als braaksel, een vastzittend botje, bloed of slijm. Verwijder dit.
Blijf de pols controleren terwijl u hartmassage geeft.
Kleine honden
Leg een kleine hond op de rechterzij met zijn kop iets lager dan zijn lichaam en plaats uw duim en vingers aan weerskanten van de borst direct achter de ellebogen.
Plaats uw andere hand op de rug van de hond om zijn lichaam te ondersteunen.
Knijp twee keer per seconde in de borst met snelle, stevige pompbewegingen (het hart wordt ingedrukt en er circuleert bloed door het lichaam).
Dien tien seconden hartmassage toe en vervolgens vijf seconden kunstmatige ademhaling.
Blijf dit herhalen tot u een hartslag voelt. Stop dan met de hartmassage en concentreer u op de kunstmatige ademhaling.
Blijf ondertussen de pols controleren.
Middelgrote honden
Plaats een middelgrote hond plat op zijn rechterzij met het hoofd lager dan het lichaam.
Plaats de muis van een hand op de borst direct achter de elleboog. Plaats uw andere hand boven op de eerste.
Maak stevige pompende bewegingen, ongeveer zestien keer per tien seconden.
Combineer dit met kunstmatige ademhaling zoals hierboven beschreven.
Kunstmatige ademhaling
Vorm met een wijsvinger en duim een ‘O’ en hou deze over de neus van de hond.
Druk uw vingers strak aan zodat u een luchtdichte ring vormt. Blaas door de ring
Grote honden
Grote honden met een diepe borstkas kunnen het beste op hun rug worden gelegd met het hoofd lager dan het lichaam.
Plaats de muis van een hand op het eind van het borstbeen en de andere hand boven op de eerste.
Druk de borst steeds stevig in, in de richting van de kop, en herhaal deze pompende beweging dertien keer per tien seconden.
Combineer dit met kunstmatige ademhaling. Vergeet niet de pols regelmatig te controleren en stop met de hartmassage als het hart van de hond vanzelf begint te kloppen.
Hartmassage
Plaats een middelgrote hond op zijn rechterzij.
Plaats de muis van een hand op de borst en plaats uw andere hand bovenop de eerste.
Hartmassage kan heel wat kneuzingen veroorzaken, maar dit is een situatie van leven of dood en het is veel belangrijker om zuurstofrijk bloed te laten circuleren door het lichaam van uw hond totdat er professionele hulp beschikbaar is.
CPR is makkelijker als twee mensen het doen: een past mond-op-neusbeademing toe (elke tien seconden vijf seconden beademen) en de ander hartmassage (tien tot twintig pompbewegingen gedurende tien seconden, met pauzes als de borstkas vol wordt geblazen).
Als de verwondingen van de hond ernstig zijn (met veel bloedverlies bijv.), kan CPR zonder resultaat blijven.
Als u na vijf minuten CPR te hebben toegepast nog geen pols voelt, dan is de kans klein dat u het leven van uw hond zal kunnen redden.