Een “clicker” is een plastic hulsje waarin een reepje metaal zit. Wanneer je met je duim op dit “reepje” drukt, klinkt er een metalen “click” (geluid).
Bij clickertraining wordt aan de hond geleerd dat het geluid van de clicker betekent dat hij een beloning heeft verdiend.
U maakt aan uw hond duidelijk welk gedrag u hem wilt leren, door te “clicken” precies op het moment dat de hond het door u gewenste gedrag vertoont.
Omdat de hond geleerd heeft het geluid van de clicker te associëren met een verdiende beloning, zal hij gedrag waarvoor u clickt steeds vaker gaan herhalen.
Wat zijn nu de voordelen van clickertraining?
Wanneer u een hond een bepaald gedrag wilt leren, bijvoorbeeld dat hij moet gaan zitten als u ZIT zegt, dan zijn daarvoor in principe twee methodes mogelijk.
De traditionele methode (negatieve motivatie)
De traditionele methode, gebaseerd op het corrigeren van het foute gedrag.
Wanneer u volgens deze methode uw hond het commando ZIT wilt leren, geeft u uw hond het commando ZIT. Uw hond heeft (nog) geen idee wat u bedoelt, dus hij blijft staan.
Nu geeft u met de lijn een ruk(je) omhoog en/of u duwt zijn achterwerk naar beneden. De hond leert nu in eerste instantie dat wanneer u ZIT zegt er daarna vervelende dingen gebeuren (u rukt aan zijn ketting en/of duwt op zijn achterwerk).
ZIT is dus niet leuk.
In de aanleerfase snapt de hond nog helemaal niet wat de bedoeling is wanneer u ZIT zegt.
Daarom begrijpt de hond ook niet waarom u hem corrigeert of op zijn achterwerk duwt (wat een hond vervelend vindt).
Na enige tijd leert de hond dat hij kan voorkómen dat u rukt of duwt door uit zichzelf te gaan zitten als u ZIT zegt.
ZIT wordt daardoor minder vervelend (maar nog steeds niet leuk).
De motivatie van de hond om te gaan zitten is een negatieve motivatie; dat wil zeggen hij gaat zitten omdat er anders vervelende dingen gebeuren.
Bovendien kunt u problemen verwachten wanneer de hond buiten het bereik van uw correcties is.
Als u de hond leert om netjes naast u te lopen wanneer u VOLG zegt, door hem elke keer als hij dat nÃet doet een ruk aan de lijn te geven, dan mag u niet verwachten dat de hond zal leren om op uw commando VOLG ook onaangelijnd netjes naast u te lopen.
Zijn motivatie om naast u te lopen (het voorkómen van een ruk aan zijn ketting) valt immers helemaal weg zodra de lijn niet meer aan zijn ketting zit.
De clickermethode (positieve motivatie)
De clickermethode, gebaseerd op het markeren en belonen van gewenst gedrag.
Wanneer u volgens de clickertrainingsmethode uw hond het commando ZIT wilt aanleren, dan gaat dat als volgt.
U heeft de clicker en een beloning in uw hand (u heeft uw hond de betekenis van de clicker inmiddels geleerd).
De meeste honden zijn bij het zien van een beloning in uw hand uit zichzelf geneigd om, al dan niet na een tijdje, voor u te gaan zitten.
Doet uw hond dat niet dan helpt u hem daarbij een handje door het lekkers boven zijn neus te houden en het dan langzaam schuin omhoog/naar achteren te bewegen.
Zodra de hond zit, “clickt” u en geeft u de hond daarna zijn beloning. Razendsnel zal uw hond leren dat gaan zitten hem een beloning oplevert.
De hond leert op deze manier dat er leuke dingen gebeuren als u hem iets wilt leren. Hij neemt actief deel aan het leerproces door zelf uit te vinden wat u van hem verwacht (door deze actieve houding leert hij sneller en onthoudt hij beter).
Deze manier van leren sluit aan bij hoe een hond zichzelf gedrag aanleert, namelijk door actief dingen uit te proberen en gedrag dat succes heeft te herhalen.
Deze positieve motivatie is er ook wanneer de hond niet is aangelijnd. De clicker en het belonen met lekkers worden overigens alleen gebruikt om nieuw gedrag aan te leren.
Wanneer de hond de oefening eenmaal kent, worden het gebruik van de clicker en het belonen met lekkers weer afgebouwd.
Clickertraining is een manier van trainen die geschikt is voor alle honden (en ook voor andere dieren). Wanneer de hond eenmaal heeft ontdekt dat hij er zelf voor kan zorgen dat hij wordt beloond, zal hij steeds opnieuw proberen om juist dat te doen wat de baas van hem wil.
Zo leert de hond zichzelf het gedrag aan dat de baas wil dat de hond leert. En dat gedrag kan van alles zijn, van zitten en liggen tot niet trekken aan de lijn, volgen, niet opspringen, hierkomen of naar zijn plaats gaan!
Wat is er dan mis met het gebruik van de slipketting?
In hondenboeken en op hondenscholen waar het gebruik van correcties met behulp van de slipketting wordt aanbevolen, wordt dit meestal onderbouwd door te verwijzen naar hoe en wanneer honden elkaar onderling corrigeren.
Onderstaand vindt u een aantal van deze veel gebruikte argumenten en de visie van een voorstander van clickertraining daarop.
“Als een ranghogere hond een ranglagere corrigeert, dan bijt de ranghogere de andere hond in de nek.”
Wij zien veel honden die samen een groep hebben gevormd.
Onze eigen honden. De honden van cursisten die gedurende langere tijd samen een trainingsgroep vormen. Groepen honden van mensen die ons consulteren en waar we op huisbezoek gaan.
In de loop van jaren en in al die verschillende groepen hebben we honderden malen gezien hoe een hond die ranghoger was (of meende te zijn), een (vermeende) ranglagere corrigeerde.
Wat we dan zien is een hond die, al dan niet na duidelijke waarschuwingssignalen, flitsend en vaak met veel kabaal uitvalt naar de andere hond. Meestal wordt daarbij niet gebeten, maar laat de gecorrigeerde hond zich meteen “vallen” en/of neemt een andere onderdanige houding aan.
Na het uitwisselen van conflictvermijdende dan wel uitdagende signalen, keert ofwel de rust terug ofwel loopt de corrigerende actie uit op een echte ruzie, een gevecht. Bij een (rangorde-)gevecht bijten honden elkaar wel – ook in de nek – maar het lijkt ons niet de bedoeling dat u met een lijncorrectie een gevecht wilt imiteren.
“Met behulp van lijncorrecties (in combinatie met een slipketting) kunt u de hond snel leren dat u voortdurend gevolgd dient te worden (aandachtsoefeningen).”
Aandacht voor de roedelleider is een vanzelfsprekende (natuurlijke) zaak. Daarom bevestigt u op een voor de hond begrijpelijke wijze uw leiderschap door telkens als de (aangelijnde) hond te ver van u wegloopt en geen aandacht voor u heeft, dit met een lijncorrectie te corrigeren.
De leider loopt in principe voorop.
Opnieuw kijkend naar de praktijk, zien wij heel andere dingen. Bijvoorbeeld als we met onze eigen honden lopen, dan is er beslist geen sprake van een bepaalde volgorde waarin zij zich bevinden ten opzichte van elkaar, of ten opzichte van ons. Al rennend, spelend en snuffelend wisselen de posties waarin de honden zich bevinden voortdurend af.
Dat aandacht voor de roedelleider een natuurlijke zaak is, is tot op zekere hoogte waar. Echter, van aandacht in de zin van “voortdurend kijken naar” is ons inziens zeker geen sprake; integendeel.
Wanneer een ranghogere hond op zijn of haar strepen wil staan, dan is vaak één van de dingen die deze hond doet de ander strak aankijken. De andere hond zal, wanneer hij wil bevestigen dat hij een ranglagere positie accepteert / geen conflict wil, juist nadrukkelijk wegkijken van de dominantere hond.
Aankijken is in hondentaal uitdagend gedrag, wegkijken is confict-vermijdend gedrag. Al met al is het dus allerminst vanzelfsprekend om te verwachten dat uw hond u aankijkt, als een bevestiging van zijn ondergeschikte positie.
Ook de bewering dat het natuurlijk gedrag is dat een ranghogere voorop loopt en de ranglageren hem of haar volgen, wordt voortdurend ontkracht door alles wat wij zien gebeuren in groepen honden.
Bovendien, wanneer u u zelf nagaat: heeft uw hond u als leider / ranghogere geaccepteerd? Als uw antwoord hierop ja is, dan is onze volgende vraag: waar loopt uw hond t.o.v. u wanneer hij is afgelijnd en/of binnenshuis? Regelmatig voor u uit? En ondermijnt hij daarmee uw gezag? Nee toch zeker.
Zelfs als u er van uitgaat dat aandacht voor de roedelleider een natuurlijke, vanzelfsprekende zaak is, dan gaat het ons inziens daarbij toch echt te ver om dat te vertalen in “De hond moet binnen de lengte van de lijn voortdurend en automatisch aandacht hebben voor mij”.
Wij hebben nog nooit een dominante hond gezien die dat van een roedelgenoot eiste. Ook is het volkomen onlogisch om er bij een aangelijnde hond vanuit te gaan dat het met aandacht volgen van al uw passen een natuurlijke vanzelfsprekendheid is, terwijl u in huis waarschijnlijk waarschijnlijk juist erg nerveus zou worden wanneer uw hond dit voortdurend zou doen.
Tenslotte: wij zijn niet principieel tegen elke vorm van corrigeren van een hond. Wat ons stoort, is dat lijncorrecties met een slipketting vaak worden gebruikt in situaties dat een hond in onze ogen redelijkerwijs nog helemaal niet kan weten wat er van hem verwacht wordt.
Het is in onze ogen niet vanzelfsprekend dat een hond niet aan de lijn trekt. En het is niet per sé een ondermijning van uw gezag als hij dat wel doet. Het is volkomen onnatuurlijk dat een hond commando's leert op te volgen.
Dit alles maakt in onze ogen de slipketting als hulpmiddel om een hond het opvolgen van commando's aan te leren, danwel het (nog) niet opvolgen van commando's af te leren, een oneerlijk middel.
Wanneer uw hond iets doet waarbij hij uw positie als leider niet respecteert, dan kan een correctie (al dan niet met de slipketting) gerechtvaardigd zijn.
Hoewel het in onze ervaring eigenlijk niet nodig is om het zover te laten komen, wanneer u altijd consequent (volhardend, zonder terug te grijpen op straf) bent tegenover uw hond en een relatie heeft opgebouwd op basis van vertrouwen.
Een correctie (al dan niet met de slipketting) om uw hond gedrag aan of af te leren dat met uw leiderspositie niets van doen heeft, is in onze ogen niet vanzelfsprekend, tegen de natuur van de hond in en daarom niet gerechtvaardigd.